Du khách du lịch Nha Trang đến với làng cối xưa không chỉ được chiêm ngưỡng và nghe kể những câu chuyện thú vị về cuộc đời và thân phận của những chiếc cối đá, mà còn có dịp “xem” một số nghề thủ công như: dệt chiếu, nặn gốm, nghề mộc, điêu khắc, chạm trỗ, đúc đồng, tráng bánh…
Ngày trước, các loại cối giã, cối xay bằng các chất liệu đá, gỗ… là một dụng cụ đặc trưng không thể thiếu trong đời sống của mỗi gia đình Việt Nam. Mỗi loại cối có một công dụng khác nhau. Cối xay thì để xay bột, cà đậu, nghiền khoai, xay lúa… Cối giã thì để giã gạo, giã cua, giã giò… Ngoài ra, cối còn để đập lúa, làm đồ kê cửa, chặn cổng… Ngày nay, các công việc trên đều có các thiết bị hiện đại thay thế. Vì vậy, những cái cối xay “truyền thống” thường bị bỏ bê, lăn lóc. nơi xó bếp, góc nhà, trong vườn…
Cổng vào làng cối đá ở Nha Trang.
Nhiều năm qua, anh Huỳnh Hữu Lộc, người say mê cối xưa, đã dành bao công sức, tiền bạc và thời gian để lặn lội nhiều nơi, sưu tầm hàng nghìn chiếc cối các loại. Với ý tưởng tái hiện một phần không gian văn hóa xưa mà chủ đạo là những sinh hoạt liên quan đến cối đá, anh Lộc đang xây dựng một “Làng cối xưa” trong khuôn viên vườn nhà rộng hơn 1 ha tại thôn Ngọc Hội, xã Vĩnh Ngọc, thành phố Nha Trang.
Những chiếc cối đá được xếp dọc các lối đi.
Chỉ cách trung tâm thành phố khoảng 3km, chúng tôi có mặt tại “Làng Cối” sau khoảng 10 phút xe máy. Ấn tượng ban đầu là “Cổng làng” cổ kính 3 tầng, mái cong, lợp ngói vảy cá.. Bốn cánh cửa bằng gỗ lim luôn rộng mở đón chào du khách. Tường bao quanh làng xây bằng gạch mộc cùng với gạch vò hình ống, lọai gạch rất cổ xưa Santa, và hiếm hoi anh Lộc sưu tầm được.
Dù vẫn đang trong quá trình thi công hoàn thiện, nhưng “ngôi làng” vẫn hiện ra rõ nét với quần thể không gian, kiến trúc xưa gồm 18 căn nhà cổ, ao sen và những loài cây cổ thụ như cây thị, cây đa, xòai, mận, khế… hàng trăm năm tuổi. Những chiếc cối xưa hiện diện khắp nơi trong làng, chồng lên nhau bên các lối đi trong khuôn viên, xếp lớp trước các ngôi nhà, rải rác bên bờ tre, sau hè, trước hiên…
Những cái cối đá xưa được đục đẽo thủ công nên về chi tiết và kích cỡ không cái nào giống cái nào. Có cái còn nguyên vẹn nhưng cũng có những cái bị sứt sẹo, rêu phong, bị bào mòn theo năm tháng. Với gần 20 năm sưu tầm cối đá cổ, giờ đây anh Lộc đã có gần 5000 chiếc cối đá với 3 kích cỡ : cối lớn, cối vừa và cối nhỏ, trọng lượng từ 20 – 100kg.
Cùng với không gian trưng bày cối đá là những cây cảnh có giá trị như cây sam, cây thị cả trăm tuổi… Tất cả đang được đầu tư, xây dựng nhằm phục vụ nhu cầu tham quan, tìm hiểu của du khách, đặc biệt là những ai muốn quan tâm nghiên cứu văn hóa làng nghề truyền thống đương đại.
Làng cối đá điểm tham quan độc đáo.
Trong thời gian tới, làng cối xưa sẽ là một địa chỉ tham quan du lịch mới, hết sức độc đáo của Nha Trang. Tại đây, du khách không chỉ được chiêm ngưỡng và nghe kể những câu chuyện thú vị về cuộc đời và thân phận của những chiếc cối đá, mà còn có dịp “xem” một số nghề thủ công như: dệt chiếu, nặn gốm, nghề mộc, điêu khắc, chạm trỗ, đúc đồng, tráng bánh…
Cũng ở đây, du khách sẽ được thưởng thức các món đặc sản của Nha Trang như bánh căn, bún cá, bánh xèo chảo, bánh cuốn…trong không gian kiến trúc cổ, với những đồ dùng, vật dụng xưa như bàn ghế, giường tủ, phản nằm, kệ gỗ …
Sưu tầm